Ik was ook nooit in Isfahaan

Welkom in trein 'Expedition 33' van Peru Rail naar Aguascalientes, ook wel Machu Pichu-pueblo genoemd. We boemelen voort met 50 kilometer in het uur. Langzamer in bewoonde gebieden waar vee of kinderen op de rails staan en de dieselloc toeterend voortkruipt. Uiterlijk is dit ook geen flitstrein, zware ijzeren wagons die doen denken aan de pre-plastic tijd, bijeengehouden door klinknagels, en een monster van een locomotief, een mechanische tientonner (het kan ook gerust een twintigtonner zijn) die blauwe rook spuwt.

Hevig schuddend trekt de trein door de Sacred Valley van Peru, de witschuimende Urubamba volgend. In de wagons zitten toeristen in comfortabele zetels, ze maken foto's van het berglandschap en kauwen op droge koekjes die bij de prijs inbegrepen zaten. Dit is geen echte trein, het is een thema-trein, een pseudo-trein, een meta-trein, zijn bestaansreden is het vervoeren van toeristen van Cuzco naar Machu Picchu. De wagons zijn gedecoreerd met Inca-motieven, in het dak zijn extra ramen voor een beter uitzicht. Deze trein laat zich beter vergelijken met het stoomtreintje in De Efteling dan de intercity Utrecht – Amsterdam.

Bij mijn weten is de trein het enige transportmiddel naar Aguascalientes, de poort naar Machu Pichu. Of je moet met een gecertificeerde gids gedurende vier dagen de Inca Trail belopen. De Peruaanse overheid waakt over de oude Inca-stad als een leeuwin over haar kittens. Vanaf het kopen van een toegangsbewijs bij één van de officiële instanties tot aan het betreden van de ruïnes, laat ik vier keer mijn paspoort zien en op de terugweg nog twee keer. De trein betekent: controle. Controle over wie komt en gaat. Aguascalientes is autovrij, je kunt er niet naartoe rijden, je kunt geen taxi pakken. Het wemelt er van de militairen.

Ik stel me voor dat Aguascalientes begon als een kleine pleisterplaats voor Machu Pichu-gangers. Een paar straatverkopers, een kantine, misschien een bar onder een dak van golfplaat of een kampeerterrein. Nu is het een zorgvuldig gemanicuurde nederzetting, met schoon geboende, afval- en zwerfhondvrije-straten, parkjes, bankjes en bordjes en circa 99 pizza-tenten, godzijdank opgetrokken uit de onafgewerkte betonblokken waar de Peruanen zo dol op zijn, anders had ik me werkelijk in Disney-Peru gewaand. Maar, eerlijk is eerlijk, het heeft ook z'n charme. Ingeklemd tussen groene bergtoppen, in innige omhelzing met de kolkende rivier. 99 pizza-tenten kunnen niet voorkomen dat het vredig overkomt. Mag je een plek die ontstaan is voor het toerisme nep of onecht noemen? Zonder toerisme, geen Aguascalientes. Het heeft nooit een andere raison d' etre gekend.

Ik heb meer moeite met Cuzco – de vroegere keizerlijke hoofdstad van het Inca-rijk, de 'navel van de wereld'. Er wonen meer dan 300.000 mensen in Cuzco, maar in de oude koloniale binnenstad, waar her en der nog een Inca-muur staat, lijkt de overwinning van het toerisme compleet. Alles is ingericht op de toerist. En dit is het lager-dan-laag-seizoen, het onvoorspelbare regenseizoen. Ik wil niet weten hoe het hier in juli is.

Cuzco mag dan de 'navel van de wereld' zijn, het is ook het kontgat van de wereld. De taxi-rit van het vliegveld naar de oude stad voert door de lelijkste voorstad die ik ooit heb gezien (en ik heb Antwerpen-Luchtbal gezien). Het is een halve stap boven een sloppenwijk: verkeerschaos en open riolen. Overal half afgemaakte bouwsels waar de roestbruine sprieten van gewapend beton uitsteken, afval tussen in onbruik geraakte treinrails, een markt in de modder met varkenspoten en varkenskoppen. Sommige huizen zijn gemaakt van blokken samengepakte aarde of klei.*  De binnenstad is met toerismegeld gerestaureerd en biedt natuurlijk een totaal ander aanzicht. En dan gaan de prijzen voor eten en drinken omhoog tot een niveau wat een westerling redelijk zou noemen, maar voor de gemiddelde Peruaan onbetaalbaar. Dus die verdwijnt. Achter de economische muur van oud-Cuzco, wordt nauwelijks meer geleefd en gestorven. Het is één groot hotel geworden.

Van Aguascalientes vervoeren busjes mensen de berg op. Een modder- en steenlawine heeft een haarspeldbocht doen verdwijnen, dus moeten we een stuk lopen en overstappen in een busje dat een bocht hoger wacht. En dan Machu Picchu. Dat is adembenemend, surreëel mooi. Punt.

Wacht even, Peru? Je wilde toch naar het Midden-Oosten? Klopt, maar toen het tijd was om een vliegticket te kopen, dreigde Obama Syrië aan te vallen omdat ze stoute dingen hadden gedaan met chemische wapens, en begon Iran – waar de belofte van detente onder de nieuwe gematigde president Rohani direct als sneeuw voor de zon leek te verdwijnen – te dreigen met represailles tegen Amerika en zijn bondgenoten. Dus mobiliseerde Israël alvast en ondertussen ontploften er bommen in Libanon dat dankzij het ingewikkelde netwerk van allianties bij de Syrisch burgeroorlog betrokken dreigde te raken, overspoelden Syrische vluchtelingen Turkije en Jordanië en tuimelde Egypte in een regen van molotov-cocktails als een bananenrepubliek in de jaren '70 van coup naar contra-coup. En ondertussen kan je nog steeds geen visa voor Irak krijgen – via een officiële weg althans. Dus leek het Midden-Oosten steeds kleiner te worden. Uiteindelijk viel het nog mee (niet vanuit het oogpunt van de Syrische burger natuurlijk), maar toen was plan-B al gemaakt.

En nu kan ik Nederlands beste hedendaagse schrijver Tommy Wieringa de hand schudden, want hij was overal, behalve in Isfahaan, zo lezen we in zijn magistrale bundel reisverhalen getiteld Ik was nooit in Isfahaan dat opnieuw zijn weg heeft gevonden naar mijn backpack.

Welkom op de trein van Peru naar Cuba, via Ecuador, Colombia en Midden-Amerika.

*Ik moet mijn observatie over huizen van aarde/klei als symbool van pauperdom ietwat nuanceren. Bij nadere inspectie blijkt dat het eerder een traditionele methode is, die nog dikwijls wordt toegepast. Een aarden muur is blijkbaar stevig genoeg om er ramen en een deur in te zetten en een pannendak op te leggen. Ook veel statige koloniale gebouwen in oud-Cuzco zijn uit aarde opgetrokken, al zijn de gevels daar afgewerkt met een gladde pleisterlaag.